Av Hornnes Vesthei beitelag v/ formann Einar Uleberg, 4737 Hornnes
Innleiing: Hornnes Vesthei Beitelag er på adskillige km2 utmark hvor bøndene har sluppet beitedyra sine i århundrer. Dei seinare åra har me vore organisert som eit beitelag med felles kveer, saltslikesteiner og ettersyn. Tidligare var me 24 bønder - etter alle tapa og problema er me no nede i 6. Siste året forsvant 150 lam - for enkelte ca. 40%. Truleg meste rovdyrtap. Normaltap i flg. FMLA skulle være 2,5 - 3,5 %. Me har gjort alt som står i vår makt for å sjå etter dyra utan å redusere rovdyra som me gjorde før. Som dei fyrste på Agder samarbeidde me med styresmaktene og Universitetet i Oslo om ei undersøking - som synte at 40% av tapa var rovdyra skuld i: ørn og gaupe. No er det og bjørn, ulv og jerv i attåt - men inga forståing å få frå FMLA.
Det er stutt
bakgrunnen for artikkelen under:
* * * * *
Ein undrar
seg når ein ser at fylkesmiljøvernsjef
Malm (Aust Agder) etter eit møte på mange timar på Byglandsfjord – finn trong
for å gå ut med ei heilside i Setesdølen den 27.1.-04. Her gjentek han det
som vart understreka til det kjeisomlege - at utan meldingar inga utbetaling. Ein opplever det mest som eit
trugsmål – med pengeriset bak speglen. Han understrekar samspelet mellom
forvaltning og politikarar. Framleis synes han å halde seg til at han ”hopper når statsråden sier hopp” - i staden for
å bruke eit godt skjøn innanfor heile det norske rettsgrunnlag han kan halde
seg til. Lat oss minna deg om at du er sett til å
handheva retten for oss – ikkje ”hoppe” etter den statsråd som til ei kvar tid sit på
krakken.
Og SNO sine folk må på
ein heilt annan måte enn no - kunne slå fast når rovdyr har vært på ferde og
erstatning bli gitt. Me opplever skadevurderingane so
vilkårlege – at sjølv om M.avd.
er meir liberal enn resten av landet – etter eige
utsegn – så vert det likevel lita og synkande
utbetaling frå Fylkesmannen. (FM) sjølv om alt tydar
på at det har blitt meir rovdyr totalt sett. Me hadde
og venta at tenestemenn - som er sett til å tene
folket – hadde hatt meir syn for oss som no mest slit
helsa og motet av oss for å verna om sauane våre og henta dei heimatt i månadvis med leiting –
snart utan godtgjerdsle. Og
når Paff frå FM seier seg samd i at alle ørnerevira i
dalen er fulle – og likevel ikkje vil rekne skade av
ørn for meir enn 1-2 år etter at ein
har funne eit kadaver etter ørna – og ikkje gje oss årlege
erstatninger med ca. 20% av tapa som dødsvarslarane til Mysterud viste
i 1996 – då opplever med det som å verte halde for
narr.
Når Malm no
kritiserar bladstyraren for
å vera usakeleg når han
skriv at FM ”gler seg over eit regelverk dei kan nytte som ei svepe over folket” – så er i alle høve
ikkje det langt unna den opplevinga me har av
forvaltinga og situasjonen.
Det er og all grunn til å
kritisere forvaltinga av rovviltet som FM har dreve på med i mange år no og
utsett folk og dyr for store plager. Stortinget sa utrykkeleg
frå i Roviltmelding nr 35 at gaupa skulle forvaltas
so at Aust-Agder var ein
buffer – slik at ho ikkje breidde seg vidare til
Vest-Agder og Rogaland. No er det familiegrupper i båe fylka, avdi FM heile tida har halde på
at det skal være ynglegrupper i Aust-Agder. Difor har
med fått mykje gaupe i Hornnes Vesthei
som drep dyra våre og transport inn i desse andre fylka. Med gaupa som er i AA og
innvandring aust frå -
er det meir enn vanskjeleg
å halde gaupa vekk fra nabofylka i vest. Attpå til
vart det so mykje gaupe at populasjonen fekk skabb og
mykje liding.
So omtaler Malm Universitetet i Oslo si grundige undersøking her i 1996 for eit ”forsøk - som viste større tap enn de andre forsøkene”. Å kalle den grundige vitskaplege undersøkinga til UIO for eit ”forsøk” og jamnstille det med ”forsøka” i Åmli – som han kaller det med god grunn – det er ei grov tilsniking. Det fyrste er utførd av folk med den største kompetanse me har på slikt vitskapleg arbeid i Noreg, medan dei to forsøka i Åmli kor ein blanda dødspeilesendarar og aktivitetssendarar synes amatørmessige. Der fekk ein nokre heilt vanvittige resultat – som endåtil – etter vårt syn – vart misbrukt på naturprogrammet i TV. Dei to forsøka vart kvalitetssikra av UIO Zoologisk avd. i ettertid – og konklusjonen var knusande. Dei kunne føre slikt arbeid i vannry og skulle ikkje vært gjort offentlege – sa komiteen ved UIO. Dette seier ikkje Malm! Kvifor? Han skriv ein del særs tåkete omtrentlegheiter – men den knusande kritikken av ”forsøka” teier han om.
Om Setesdølen gjev spalteplass –
kan me gjerne offentleggjere heile vurderinga av UIO
av Åmli ”forsøka”! Når ein seier at ein har kontakta forskar Ivar Mysterud
om undersøkingane i Hægebostad - og ikkje
har meir å refere til enn
reint muntleg samtale, vert det igjen tynt, tåket og omtrentleg. Råda til Mysterud
gjeng klårt og greitt fram av den skriftlege
evalueringa som ligg føre og all den litteraturen som er kome
frå UIO. Har dei halde seg
til dette i Hægbostad – som altså har fått tapstal
som sterkt avvik frå alle dei tal som Mysterud og folka hans har fenge i minst ti undersøkingar over store delar av landet? Det er meir enn merkeleg at FMs undersøkingar får heilt andre
resultat. Noko av svara finn ein
kanskje i ”forsøka” dei driv med og som etter
evalueringa ikkje synast å vera seriøst vitskapleg arbeid
som dei kunne få hjelp til frå UIO om dei stilte vilje og midlar til
disposisjon.
Lat det vere sagt til slutt, at
tilliten til FM/MA no er tunnsliten og me ser oss rundt åt anna hald for å
finne hjelp til å ta hand om husdyra våre, livsgrunnlaget
og livsmiljøet vårt på ein tilfredsstillande
måte. Me hadde ikkje venta ei slik handsaming av oss
sjølv, eigedomane våre av Noregs tenestemenn. Me trur at om ikkje
FM tek skeia i ei anna hand får me snart ei utvikling her i dalen som den me
har i Aurskog-Høland eller kring Hardangervidda – kor folket reiser seg mot
forsøk og forvaltning med folkemakt.
Med helsing Hornnes Vesthei beitelag.
Einar Uleberg
(formann), Helge Fossen, Magne Møllen, Tore Moseid,
Jan Hodne og Anders Sløgedal